Ως ΣΑΤΕΑ είχαμε άμεσα τοποθετηθεί για την ανάγκη ανοιχτών ειδικών σχολείων μόνο και εφόσον διασφαλίζεται η προϋπόθεση της ασφάλειας, μαθητών και προσωπικού. Στο αντίστοιχο δελτίο τύπου (17/11/2020) καταθέσαμε τους προβληματισμούς μας σχετικά με τις πρακτικές δυσκολίες τήρησης των μέτρων καθόλη τη διάρκεια της σχολικής καθημερινότητας για τους μαθητές με αναπηρία ή /και ειδικές εκπαιδευτικές ανάγκες αλλά και εξαιτίας της δομής και οργάνωσης του προγράμματος μιας ΣΜΕΑΕ, καθώς και τους περιορισμούς της εξ αποστάσεως εκπαίδευσης.
Με την πάροδο των ημερών και αφουγκραζόμενοι τις καθημερινές εξελίξεις βλέπουμε πως το τοπίο αλλάζει: το επιδημιολογικό φορτίο σταδιακά αυξάνεται και στις ΣΜΕΑΕ, θέτοντας σε κίνδυνο μαθητές, εκπαιδευτικούς και γονείς. Σύμφωνα με την υφυπουργό Παιδείας, κ. Ζαχαράκη, το 4,5% των ΣΜΕΑΕ είναι κλειστές λόγω κρούσματος (11/12/2020). Υπάρχουν σημαντικές ελλείψεις σε εκπαιδευτικό προσωπικό και σε προσωπικό καθαριότητας, ελλείψεις σε μέσα απολύμανσης, μάσκες, απουσία τακτικών τεστ από ΕΟΔΥ κ.α. Όλα αυτά θέτουν εκ νέου το ερώτημα κατά πόσο γίνεται σωστή διαχείριση του θέματος των ΣΜΕΑΕ από πλευράς πολιτική ηγεσίας. Με τι κόστος ως προς την υγεία και την ασφάλεια όλων μας είναι διατεθειμένο το ΥΠΑΙΘ να συνεχίσει να διατηρεί ανοιχτά τα ειδικά σχολεία;
Αξιοποιώντας τα δημοσιευμένα στοιχεία του ίδιου του ΥΠΑΙΘ, σχετικά δημοσιεύματα στα εκπαιδευτικά site και λαμβάνοντας ανατροφοδότηση από τα μέλη μας που στελεχώνουν τις ΣΜΕΑΕ, προσπαθούμε να σχηματίσουμε εικόνα για την ισχύουσα κατάσταση στα ανοιχτά ειδικά σχολεία. Μέσω και της συμβολής των μελών μας επιχειρούμε να αποτυπώσουμε και να συνδιαμορφώσουμε την εικόνα που επικρατεί στις ΣΜΕΑΕ. Συλλέξαμε μέσω ερωτηματολογίου δεδομένα από διαφορετικές περιοχές της Ελλάδας συμπεριλαμβανομένων και περιοχών με επιβαρυμένο επιδημιολογικό φορτίο ανά την Ελλάδα για το χρονικό διάστημα 09/2020 έως και 11/12/2020.
Οι τομείς που μελετήθηκαν στο ερωτηματολόγιο ήταν οι ακόλουθοι: ποσοτική καταγραφή κρουσμάτων σε εκπαιδευτικό προσωπικό και μαθητικό πληθυσμό, τη διεξαγωγή ελέγχου από ΕΟΔΥ στις ΣΜΕΑΕ, την ισχύουσα κατάσταση λειτουργίας των σχολείων, τη χρήση μάσκας από τον μαθητικό πληθυσμό και τη συναισθηματική κατάσταση του εκπαιδευτικού προσωπικού. Παρακάτω παραθέτουμε γραφήματα για την παρουσίαση των πληροφοριών που συλλέξαμε.
Πιο συγκεκριμένα:
Τουλάχιστον στις μισές ΣΜΕΑΕ έχει καταγραφεί κρούσμα είτε σε εκπαιδευτικό είτε (και) σε μαθητή. Όπως φαίνεται στο ακόλουθο γράφημα, προς το παρόν στο 43,2% των περιπτώσεων δεν έχει καταγραφεί κρούσμα, στο 38,6% των ΣΜΕΑΕ έχει καταγραφεί τουλάχιστον 1 κρούσμα και η σχολική μονάδα έχει κλείσει μία φορά και στο 18,2% των ΣΜΕΑΕ έχουν βρεθεί 2 φορές κρούσματα, με αποτέλεσμα αυτές να κλείσουν δύο φορές. Επομένως, αθροιστικά το ποσοστό εύρεσης κρουσμάτων ανέρχεται στο 56,8% επί του συνόλου των ΣΜΕΑΕ.
Ως επί το πλείστον τα περισσότερα κρούσματα αφορούν στο εκπαιδευτικό προσωπικό σε σύγκριση με τους μαθητές. Η μετακίνηση των συναδέλφων εντός ή και εκτός νομού για τη μετάβαση από και προς τον χώρο εργασίας, η υπηρέτηση σε δύο ή και περισσότερα σχολεία για συμπλήρωση ωραρίου, η σωματική εγγύτητα με τους μαθητές είναι μερικοί από τους παράγοντες που φαίνεται ότι μπορούν να αιτιολογήσουν την εικόνα που διαμορφώνεται στην ομάδα των εκπαιδευτικών.
Ακόμη από τα γραφήματα φαίνεται ότι τα τεστ επικεντρώθηκαν μόνο στο εκπαιδευτικό προσωπικό του σχολείου, επομένως δεν μπορούν να υπάρξουν στοιχεία για τους μαθητές. Σε αυτό το σημείο ας επισημανθεί ότι μεγάλο μέρος του μαθητικού πληθυσμού των ΣΜΕΑΕ δεν είναι σε θέση να εκφράσει λεκτικά ή και με άλλον εναλλακτικό τρόπο επικοινωνίας τα συμπτώματά του σε περίπτωση μόλυνσης από τον ιό, πόσο μάλλον στο αρχικό στάδιο της νόσου. Επομένως, γονείς και εκπαιδευτικοί δεν είναι σε θέση να γνωρίζουν την κατάσταση υγείας του μαθητή, με αποτέλεσμα αφενός να μην μπορέσουν να εφαρμόσουν άμεσα το υγειονομικό πρωτόκολλο για διαχείριση κρούσματος, αφετέρου να εκτίθενται οι ίδιοι εν αγνοία τους στον ιό. Υπενθυμίζουμε πως με σχετική οδηγία του ΥΠΑΙΘ η μετακύλιση της ευθύνης για τη διαχείριση πιθανού κρούσματος εναποτίθεται στον… υπεύθυνο εκπαιδευτικό για τον Covid19 του εκάστοτε σχολείου, χωρίς την παροχή προστατευτικού εξοπλισμού και με μια ολιγόωρη εξ αποστάσεως επιμόρφωση. Μια τέτοια τακτική σε καμία περίπτωση δεν μπορεί να αντικαταστήσει μια πιο ολοκληρωμένη υγειονομική προσέγγιση: με τακτικά διαγνωστικά τεστ σε μαθητές και εκπαιδευτικούς για συχνή επικαιροποίηση των στοιχείων.
Επιπλέον, αξίζει να δοθεί έμφαση στο γεγονός ότι στις περισσότερες από τις δηλωθείσες ΣΜΕΑΕ δεν έχει πραγματοποιηθεί κανένας έλεγχος. Σε πρόσφατη δήλωσης της σε σχετικό ερώτημα για τη λειτουργία των ΣΜΕΑΕ στη Βουλή (11/12/2020) η υφυπουργός Παιδείας, κ. Ζαχαράκη, υποστήριξε ότι πραγματοποιούνται έλεγχοι από τον ΕΟΔΥ στα ειδικά σχολεία ανά την Ελλάδα και ότι η ανατροφοδότηση από τα αποτελέσματα είναι θετική. Ωστόσο, όπως η ίδια σχολίασε, δεν πρέπει να υπάρχει εφησυχασμός. Σύμφωνα με τις απαντήσεις των μελών μας τα κλιμάκια του ΕΟΔΥ δε μεταβαίνουν άμεσα στις ΣΜΕΑΕ παρά τις συνεχείς εκκλήσεις των εκπαιδευτικών. Πιθανότατα αυτό να οφείλεται στο ότι δεν υπάρχουν αρκετά κλιμάκια για να εξυπηρετήσουν άμεσα όλες τις σχολικές μονάδες. Σε αυτό το σημείο ας λάβουμε υπόψη και την επιπλέον καθυστέρηση που ενδεχομένως να προκύπτει σε πιο απομακρυσμένες ή νησιώτικες σχολικές δομές για τη μετάβαση των κλιμακίων σε αυτές.
Ως προς την αντιμετώπιση σε περίπτωση επιβεβαιωμένου κρούσματος, σε μεμονωμένες περιπτώσεις επιλέχθηκε να μην ανασταλεί ολόκληρη σχολική μονάδα παρόλο που οι επαφές αναπόφευκτα δεν μπορούν να περιοριστούν μέσα σε μία σχολική μονάδα ειδικής αγωγής. Το ωρολόγιο πρόγραμμα και η δομή μαθημάτων των ΣΜΕΑΕ προβλέπει κινητικότητα προσωπικού από ώρα σε ώρα και από αίθουσα σε αίθουσα, κοινόχρηστο τρισδιάστατο εποπτικό υλικό, συνδιδασκαλίες και ταυτόχρονη παρουσία σε κοινό χώρο εξαιτίας της διεπιστημονικού και ομαδικού τρόπου εργασίας. Αυτό έρχεται σε αντίθεση με τις οδηγίες του υγειονομικού πρωτοκόλλου, καθώς η ακριβής τήρηση των μέτρων δεν είναι εφικτή. Πώς διασφαλίζεται η παρουσία λίγων ατόμων σε μια αίθουσα, σε περίπτωση ΣΜΕΑΕ με κτιριακά προβλήματα στέγασης και χωρίς επαρκείς χώρους; Πώς γίνεται μάθημα και όχι απλή εποπτεία ή φύλαξη των μαθητών όταν ο εκπαιδευτικός πρέπει -παράλληλα με τις εκπαιδευτικές δραστηριότητες- να φροντίζει διαρκώς να τηρούνται τα μέτρα προστασίας, όταν οι μαθητές δυσκολεύονται να τα εφαρμόσουν από μόνοι τους; Το μάθημα υποβαθμίζεται και ο χρόνος αναλώνεται σημαντικά στην τήρηση των μέτρων.
Ακόμη, βάσει των δηλωθεισών περιοχών στο ερωτηματολόγιο στις περιφέρειες Αττικής και Κεντρικής, Δυτικής Μακεδονίας έστω μία φορά κάθε σχολείο που συμμετείχε τέθηκε σε αναστολή λόγω κρουσμάτων στο προσωπικό.
Ειδικότερα, αναφορικά με τη χρήση μάσκας από τους μαθητές:
Οι συμμετέχοντες δήλωσαν ότι η πλειοψηφία των μαθητών (59%) δεν κάνει χρήση μάσκας, ενώ περίπου το ⅓ των μαθητών (20% + 15% = 35%) χρησιμοποιεί τη μάσκα. Σύμφωνα με την επικαιροποιημένη οδηγία (Νοέμβριος 2020) του ΥΠΑΙΘ για τη χρήση της μάσκας στις ΣΜΕΑΕ αυτή έχει κριθεί υποχρεωτική για προσωπικό και μαθητές ακόμη και στα διαλείμματα, με εξαίρεση την ώρα της φυσικής αγωγής. Στο σχετικό έγγραφο προβλέπεται ότι η χρήση της μάσκας θα γίνεται με βάση και το κριτήριο της αναπηρίας και των ειδικών εκπαιδευτικών αναγκών του εκάστοτε μαθητή. Ως εκπαιδευτικοί και με κύριο γνώμονα την ασφάλεια των μαθητών, εννοείται ότι εκπαιδεύουμε τους μαθητές μας στη σωστή χρήση της μάσκας και φροντίζουμε για την υπενθύμιση των μέτρων. Γνωρίζουμε, ωστόσο, τις δυσκολίες που αντιμετωπίζει μεγάλο μέρος των μαθητών μας στην τήρησή τους εξαιτίας αντιληπτικών και αισθητηριακών παραγόντων και ότι αυτές πρέπει να γίνονται σεβαστές. Η χρήση της μάσκας δεν μπορεί να αποτελεί το κύριο ή και μοναδικό μέτρο προστασίας στα σχολεία. Απαιτείται να τηρούνται όλες οι προαναφερθείσες προϋποθέσεις για την ασφαλή λειτουργία των ΣΜΕΑΕ. Επίσης, καταγράφηκε ότι η χρήση της μάσκας γίνεται μόνο κατά τη μεταφορά των μαθητών από και προς τη σχολική μονάδα. Ο ΣΑΤΕΑ, όπως και άλλοι φορείς, έχει αναφερθεί στο ότι δυστυχώς πολλές φορές στα δρομολόγια μεταφοράς των μαθητών δεν τηρούνται οι αποστάσεις και η χρήση μάσκας. Το συγκεκριμένο πρόβλημα έχει γνωστοποιηθεί και στον διευθυντή ΕΑΕ του ΥΠΑΙΘ (10/11/2020) ο οποίος ανέφερε ότι έχει πληθύνει ο αριθμός των δρομολογίων λόγω Covid19.
Ως προς την κατάσταση λειτουργίας των ΣΜΕΑΕ:
Στο μεγαλύτερο ποσοστό σχολείων έχουν δοθεί άδειες ειδικού σκοπού, χωρίς να έχει προβλεφθεί έγκαιρη αντικατάσταση του προσωπικού αυτού. Με βάση τη λίστα παρατηρήσεων αυτές αφορούν στην ειδικότητα του Ειδικού Βοηθητικού Προσωπικού. Εννοείται ότι η μετακίνηση προσωπικού από τα τμήματα ένταξης βάσει της εγκυκλίου (αρ. πρωτοκόλλου 159362/E1, 20/11/2020) για αναπληρωτές των Τμημάτων Ένταξης είτε μέσω επικοινωνίας των τοπικών Διευθύνσεων Εκπαίδευσης με τους νεοδιόριστους συναδέλφους των Τ.Ε. δε σημαίνει “αντικατάσταση” του προσωπικού και έχουμε πάρει σχετική θέση για μια τέτοια πρόχειρη και αντιπαιδαγωγική επιλογή (βλ. δελτίο ΣΑΤΕΑ 23/11/2020). Αυτό σημαίνει πως τα ειδικά σχολεία εξακολουθούν να παραμένουν ανοιχτά με μειωμένο προσωπικό και, επομένως, να υπολειτουργούν. Χαρακτηριστικά αναφέρουμε ότι προκειμένου να γίνεται καθημερινά η λειτουργία των ΣΜΕΑΕ πολλές από αυτές προέβησαν σε αλλαγή εβδομαδιαίου ωρολογίου προγράμματος ή/ και σε αναστολή ολοήμερου προγράμματος.
Τέλος, αναφορικά με τη συναισθηματική κατάσταση του προσωπικού: ως εργαζόμενοι στις ΣΜΕΑΕ βιώνουμε τη δύσκολη εργασιακή μας καθημερινότητα η οποία μάς επηρεάζει. Στο παρακάτω γράφημα αποτυπώνονται σχεδόν αποκλειστικά αρνητικά συναισθήματα -με κύρια το άγχος και τον φόβο- και μόνο ένα μικρό ποσοστό συναδέλφων (7%) ανέφερε ένα θετικό συναίσθημα (“αισιοδοξία”).
Δεδομένων των παραπάνω ζητούμε την άμεση επανεξέταση του ζητήματος περί λειτουργίας των ΣΜΕΑΕ, ειδικότερα σε επιβαρυμένες επιδημιολογικά περιοχές, και να υπάρξει ο απαραίτητος σχεδιασμός μέχρι το νέο έτος έτσι, ώστε:
-να τεθούν άμεσα σε πλήρη αναστολή λειτουργίας οι ΣΜΕΑΕ σε όλες τις περιοχές με επιβαρυμένο ιικό φορτίο
-να λαμβάνεται απόφαση άμεσα περί πλήρους αναστολής λειτουργίας της ΣΜΕΑΕ με την παρουσία έστω και ενός επιβεβαιωμένου κρούσματος
-να διεξαχθούν διαγνωστικά τεστ σε μαθητές και εκπαιδευτικούς (και σε συνοδούς και οδηγούς δρομολογίων) άμεσα μετά την επιστροφή από τις
χριστουγεννιάτικες διακοπές και να επαναλαμβάνονται τακτικά κατά τη διάρκεια της καραντίνας
-να δρομολογηθούν οι απαραίτητες προσλήψεις εκπαιδευτικών για την κάλυψη των κενών στις ΣΜΕΑΕ
-να υπάρξει έτοιμο σχέδιο εναλλακτικής λειτουργίας για τις ΣΜΕΑΕ ειδικότερα εν αναμονή του τρίτου κύματος της πανδημίας .
Το ΔΣ ΣΑΤΕΑ
